İskitler, tarihe Sakalar olarak geçmiş, Ön Türk Tarihinin antik çağdaki temsilcisi olarak Avrasya steplerindeki varlıklarını 7 asır boyunca devam ettirmişlerdir.
M.ö. 8. Yüzyılda Tanrı Dağlarında başlayan tarih serüvenleri, M.ö. 250 yılında Kırım'da sona ermiştir.
İskitler diğer adı ile Sakalar atlı göçebe kavimlerindendir.
Önemli rol oynadığı bilinen ilk Türk topluluğudur.
MÖ VII. yüzyıllarda Tuna nehrine ulaştıkları bilinmektedir.
İskitliler Şamanisttirler ve ölümden sonra hayatın olduğuna inandıkları için ölülerini Kurgan olarak bilinen çadır mezarlara gömdükleri bilinmektedir.
Asya'daki mücadeleleri Alp Er Tunga Destanı'nda anlatılmaktadır.
İran tarafından yazılan Şeyhname'de Alp Er Tunga'nın ne derecede önemli bir şahsiyet olduğu açıklamaktadır. (Alp Er Tunga ağıtı)
Türklerin ilk kadın hükümdarı olan Alper Tunga'nın torunu Tomris Hatun İskitler zamanında Türklerin kadınlara ne kadar önem verdiğinin bir göstergesidir.
İskitlerin bazı özellikleri şu şekilde özetlenebilir:
1. İskitler Türklerin etkin olduğu ilk siyasi topluluk olarak bilinmektedir.
2. Atılı göçebe kültürünün de kurucularıdır.
3. Havyan üslubu sanat tarzını öncüleridir. 4. Tarihte ilk defa koşumları kullanarak atların etkinliğini arttırmışlardır.
5. Tarihte ilk defa Pantolon, kemer ve kemer tokasını kullanan topluluktur.
6. Anadolu topraklarına ilk akınlar İskitler zamanında düzenlenmiştir.
7. Önemli devlet adamları Alp Er Tunga ve Torunu Tomris Hatundur.
Şu destanı, MÖ 330-MÖ 327 yıllarındaki olaylarla bağlantılı olan eski bir Türk destanıdır.
Bu tarihlerde Makedonyalı İskender, İran'ı ve Türkistan'ı istilâ etmişti.
Bu dönemde
Saka hükümdarının adı Şu idi.
Bu Destanda Türklerin İskender'le mücadeleleri ve geriye çekilmeleri anlatılmaktadır.
Doğuya çekilmeyen 22 ailenin Türkmen adıyla anılmaları ile ilgili sebep açıklayıcı bir efsane de bu destan içinde yer almaktadır .
Alp Er Tunga
m.ö. 7. yüzyılda yaşamış kahraman ve çok sevilen bir Saka hükümdarıdır.
Alp Er Tunga Orta Asya'daki bütün Türk boylarını birleştirerek hâkimiyeti altına almış daha sonra kafkasları aşarak Anadolu, Suriye ve Mısır'ı fethetmiş ve Saka Devletini kurmuştur.
Alp Er Tunga'nın hayatı savaşlarla geçmiştir.
Uzun süre mücadele ettiği Medlerin hükümdarı Keyhusrev'in davetinde hile ile öldürülmüştür.
Alp Er Tunga ile İranlı Med hükümdarları arasındaki bu mücadelelerin hatıraları uzun asırlar hem Türkler hem İranlılar arasında yaşatılmıştır.
Alp Er Tunga, Asur kaynaklarında Maduva, Heredot'ta Madyes, İran ve İslâm kaynaklarında Efrasyab adlarıyla anılmaktadır.
Orhun Yazıtlarında "Dokuz Oğuzlar" arasında "Er Tunga" adına yapılan "yuğ" merasiminden söz edilmektedir.
"Divan ü Lügati't-Türk" ün yazarı Kaşgarlı Mahmud'a ve " Kutadgu Bilig" yazarı Yusuf Has Hacib'e göre "Alp Er Tunga" İran destanı "Şehname" deki büyük ve efsanevî Turan hükümdarı "Efrasiyab"dır.
Divan ü Lûgati't-Türk'te Turan hükümdarlığının merkezi olarak "Kaşgar" şehri gösterilmektedir.
İslâmiyeti kabul etmiş olan Karahanlı Devleti hükümdarları da kendilerinin "Efrasyap" sülalesinden geldiklerine inanmışlar ve bunu ifade etmişlerdir
Şecere-i Terakime'ye göre Selçuklu sultanları kendilerini Efrasyab soyundan kabul ederlerdi.
Alp Er Tunga Destanının metni bu güne ulaşamamıştır.
Kutadgu Bilig'de "Alp Er Tunga" hakkında şu bilgi verilmektedir: " Eğer dikkat edersen görürsün ki dünya beyleri arasında en iyileri Türk beyleridir. Bu Türk beyleri arasında adı meşhur ikbali açık olanı Tonga Alp Er idi.
Efrasiyab akınlar hazırlayıp ülkeler zaptetmiştir.
Bugünkü bilgilerimize göre Alp Er Tunga ile ilgili en geniş bilgi İran destanı Şehname'de tesbit edilmiştir. Şehname'nin başlıca konularından biri İran -Turan savaşlarıdır.
Tunga sözcüğü aslında leopar cinsinden yırtıcı bir hayvanın adıdır.
Bir yiğitlik simgesi olarak alplara isim diye verilir.
Uzun saçlı olmak Tunga’yı çağrıştırdığı için alpler saç uzatırlar.
Ayrıca cengaverler yırtıcı hayvanların özellikle de aslan, kaplan, pars, tunga gibi hayvanların postlarını giyerler.
Bu postlar savaşçılığın sembolüdür.
Tüm Türk Dünyasında olduğu kadar, İran ve Ortadoğu halklarının pek çoğu tarafından tanınır.
Selçukluların 33 atasından biri olarak sayılır.
Yeraltındaki 100 sütunlu demir sarayında yaşar. Alpar (Alper) sıfatıyla anılır. İran mitolojisinde adı Afrasyab olarak geçer.
