Saltukoğulları Erzurum (1072-1202)
Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği Saltukoğulları’dır.
Erzurum ve çevresinde Ebu Kasım tarafından kurulan Saltukoğlu Beyliği, 1202 yılında Anadolu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkılmıştır.
Mengücekoğulları
Erzincan, sonra Divriği (1072-1277) Mengücek Gazi tarafından Erzincan ve çevresinde kurulan Mengücekler, 1228 yılında 1. Aleaddin Keykubat tarafından yıkılmıştır.
Danişmendoğulları
Sivas (1071-1178)
Sivası merkez olmak üzere Tokat, Amasya ve Kayseri civarını içine alarak kurulmuş olan Danişmendoğulları, Gazi Ahmet Bey tarafından kurulmuştur. Haçlı ordularına karşı büyük savaş veren Danişmendler, 1178 yılında 2. Kılıçarslan tarafından yıkılmıştır.
Tokat’ta yer alan ve Danışmendoğulları tarafından yapılan Yağıbasan Medresesi, Anadolu’da kurulan ilk medresedir.
Ayrıca ilk para bastıran beylik Danişmendoğullarıdır.
Artukoğulları
Artuklu Beyliği (üç kol)
Hasankeyf,
Mardin,
Harput
(1102-1409)
Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İl Gazi tarafından kurulmuş olan Artuklular, 3 kola ayrılarak gelişmişlerdir.
Hasankeyf Kolu: Eyyubiler tarafından 1232 yılında yıkılmıştır.
Harput Kolu: Anadolu Selçukluları tarafından 1234 yılında yıkılmıştır.
Mardin Kolu: Akkoyunlular tarafından 1409 yılında yıkılmıştır.
Artukoğulları Beyliği Güneydoğu Anadolu Bölgesinde birçok köprü bırakmıştır.
Malabadi Köprüsü
Hasankeyf Köprüsü
Haburman Köprüsü
Deve Geçidi Köprüsü
Dunaysu Köprüsü
Amarçay Köprüsü
Çaka Beyliği
İzmir (1081-1098)
Çaka Bey tarafından İzmir yöresinde kurulmuştur. Çaka Beyliği Anadolu’da kurulan ilk denizci beylik olma özelliğini taşır. Çaka Bey de ilk Türk denizcisidir.
Sökmenoğulları
Ahlat ve Van Gölü civarında kurulmuştur. (1110-1207)
Dilmaçoğulları: Bitlis (1085-1398)
Çubukoğulları: Harput. (1085-1112)
Tanrıvermişoğulları: Efes.
Yınaloğulları:Diyarbakır yöresinde kurulmuştur.
İlk Türk Beylikleri Özellikleri İlk Türk beylikleri Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun fethiyle görevlendirilen komutanlar tarafından kurulmuştur. Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli bir yere sahiptirler. Türk İslam kültür ve medeniyetinin gelişimine katkıda bulunmuşlardır. Bizans ve haçlılara karşı başarılı bir şekilde mücadele etmişlerdir. İlk Türk Beylikleri, kurucularının ismi ile ortaya çıkmışlardır.
II. Dönem Anadolu Beylikleri
Alâiye Beyliği Alanya 1293-1421
Aydınoğulları Beyliği sonra (Selçuk) 1308-1426
Candaroğulları Beyliği Kastamonu 1299-1491
Canik Beylikleri Bugünkü Orta Karadeniz 13.yy-14.yy
Çobanoğulları Beyliği Kastamonu 1227-1309
Dulkadiroğulları Beyliği Elbistan sonra K.Maraş 1339-1521
Eretna Beyliği Sivas, sonra Kayseri 1328-1381.
Eşrefoğulları Beyliği Beyşehir 13. yy. ortaları - 1326 Germiyanoğulları Beyliği Kütahya 1300-1428
Hamidoğulları Beyliği Eğirdir 1301-1423
İnançoğulları Beyliği Denizli 1261-1368
Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti Kayseri 1381-1398 Karamanoğulları Beyliği Konya 1256-1483
Karesioğulları Beyliği Balıkesir 1297-1360
Menteşeoğulları Beyliği Milas 1280-1424
Osmanoğulları Beyliği Söğüt 1281-1922
Pervaneoğulları Beyliği Sinop 1277-1322
Ramazanoğulları Beyliği Adana 1325-1608
Sâhipataoğulları Beyliği Afyonkarahisar 1275-1342
Saruhanoğulları Beyliği Manisa 1302-1410
Tacettinoğulları Beyliği Niksar 1303-1415
Tekeoğulları Beyliği Antalya 1321-1390
ANADOLU’DA KURULAN
TÜRK BEYLİKLERİ
Anadolu’ya ilk Türk akınları 395-398 yılında Avrupa Hun devletince Uldız Han tarafından yapıldı
* İkinci akın ise Sabirler tarfından Vl. Yüzyıyıda yapıldı.
* Diğeri ise Bizans ordusunda paralı askerlik yapan
Oğuz ve Peçeneklerdir.
* Abbasi ordusuyla birlikte Anadolu’ya gelen ve ayrıca,
Avasım şehirlerine yerleştirilen Türkler’dir.
* Çağrı bey (1018-1021) yıllarında Anadolu’da keşif hareketinde bulunarak buranın yurt olabileceğini Tuğrul bey’e bildirdi.
* Tuğrul bey sistemli bir şekilde Türkler’i Anadolu’ya yönlendirdi.
* Selçuklular 1048 yılında Pasinler’de bir Bizans ve Gürcü ortak ordusunu yenerek Anadolu’da ilk büyük zeferi elde ettiler.
* 1071 yılında güçlü bir Bizans ordusu Malazgirt’te yenilmesi üzerine Anadolu kapıları Türkler’e açıldı.
Neden Beylikler ?
1. Anadolu’nun fethini hızlandırmak
2. Sınırların güvenliğini sağlamak
3. Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamak
4. Bölgede asayiş ve güvenliği sağlamak
5. Alparslan, komutanlara fethettikleri yerlerde beylik kurma izni vererek Anadolu’nun fethini hızlandırmaya çalıştı.
1. Danişmentliler (1080-1178)
Kurucusu: Danişment Ahmet Gazi
Kurulduğu Yer: Kayseri, Sivas, Tokat, Amasya ve Malatya
Özellikleri
1. Türkiye’de kurulan ilk Türk beyliklerin en büyüğü ve en çok sözü geçenidir.
2. Anadolu Selçuklu Sultan’ı l. Kılıçarslan’la birlikte Anadolu’yu Haçlılara karşı savundular
3. Anadolu Selçuklu Devletindeki taht kavgaları nedeniyle Anadolu’daki siyasi üstünlük Danişmentliler’in eline geçti.
Yıkılışı
ll. Kılıçarslan, Malatya’ya girerek Danişmentliler’e son verdi.
2. Mengücekler ( 1080-1228)
Kurucusu: Emir Mengücek Kurulduğu Yer: Erzincan, Kemah, Divriği ve Karahisar’da kuruldu
Özellikleri
1. Gürcü ve Rumlar’a karşı savaştılar
2. Mengücek beyden sonra Kemah ve Divriği olarak ikiye ayrıldı.
Yıkılışı:
Anadolu Selçuklu devleti tarafından (l. Alaeattin Keykubat) son verildi.
3. Saltukoğulları (1072-1202)
Kurucusu: Ebulkasım Saltuk tarafından kuruldu Kurulduğu Yer: Erzurum ve çevresinde kuruldu. Özellikleri 1. Ermeni ve Gürcülerle mücadele ederek Türklerin Anadolu’ya yerleşmesini sağladı. 2. Danişmentlilerle birlikte Haçlılarla mücadele ettiler. 3. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir. Yıkılışı: Anadolu Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman tarafından yıkıldı. 4. Artukoğulları (1102-1409) Kurucusu: Alparslan’ın komutanı Artuk Bey’in torunları tarafından kuruldu Kurulduğu Yer: Harput, Diyarbakır, Halep, Mardin ve Silvan’da kuruldu Özellikleri 1. Artuklular üç kola ayrıldılar. 2. Bizans ve Haçlılarla mücadele ettiler. Yıkılışı: Hasan-Keyf kolu Eyyubilerce, Harput kolu l. Aleaddince, Mardin kolu Karakoyunlular tarafından yıkıldı. 5. İzmir (Çaka) Beyliği (1081-1093) Kurucusu: Çaka Bey Kurulduğu Yer: İzmir ve çevresi Özellikleri 1. Denizcilikle uğraşan ilk Türk beyliğidir. 2. Bizansla mücadele etmiş, İstanbul’u almak için Peçeneklerle işbirliği yaparak İstanbul’u denizden kuşatmıştır. Yıkılışı: Anadolu Selçuklu Sultanı l. Kılıçarslan tarafından yıkıldı. ANADOLU SELÇUKLU BEYLİKLERİ Anodolu Selçuklu devletinde merkezi otoritenin zayıflamasıyla Selçuklu beyleri bağımzlıklarını ilan ettiler. 1. Karamanoğulları (1256-1487) Kurucusu: Kerimuddin Karaman Bey Kurulduğu Yer: Konya, Karaman ve Ermenek Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Osmanlılar ile ilk mücadeleleri l. Murat zamanında başladı. 1398’de Yıldırım Beyazıt tarafından son verildi. Ankara savaşından sonra yeniden bağımsızlıklarına kavuştular. 1487’de ll. Beyazıd tarafından Osmanlı Devletine bağlandı. Genel Özellikleri 1. En güçlü Anadolu beyliğidir. 2. Karamanoğlu Mehmet Bey, Anadolu’da türkçe’yi ilk defa resmi dil olarak ilan etti. 3. Osmanlı Devletine karşı en fazla direnen beyliktir. 2. Germiyanoğulları (1299-1429) Kurucusu: Yakub Bey Kurulduğu Yer: Kütahya, Tavşanlı ve Emet Osmanlı Devleti ile ilişkileri: l. Murat döneminde Kütahya, Emet, Tavşanlı ve Simav çeyiz olarak Osmanlı Devletine geçti. Yıldırım Beyazıt döneminde Osmanlı devletine bağlandı.(1390) Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beylik, ll. Murat dönemide vasiyet yoluyla Osmanlı Devletine katıldı. (1428) Not: Germiyanoğlu komutanlarından Aydınoğlu Mehmet Bey, Saruhan Bey ve Karesi Bey çeşitli yerleri alarak Ege ve Marmara kıyılarına ulaştılar. 3. Aydınoğulları (1308-1426) Kurucusu: Aydınoğlu Mehmet Bey Kurulduğu Yer: İzmir, Biga, Selçuk ve Aydın çevresinde kuruldu. Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1390 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı Devletine katıldı. Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. 1426 yılında ll. Murat tarafından son verildi. Genel Özellikleri Denizcilikle uğraşan en güçlü beyliktir. 4. Saruhanoğulları (1313-1410) Kurucusu: Saruhan Bey Kurulduğu Yer: Manisa, Menemen, Turgutlu ve Foça’da kuruldu Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1390 yılında Yıldrım Beyazıt tarafından alındı. 1402 yılında tekrar kuruldu. 1410 yılında Çelebi Mehmet tarafından Osmanlı Devletine bağlandı. Genel Özellikleri 1. Denizcilikle uğraşarak, Cenevizlerle ticaret yaptılar 2. Türkçeye önem verdiler. 5. Karesioğulları (1304-1345) Kurucusu: Karesi Bey Kuruluduğu Yer: Balıkesir, Bergama ve Çanakkale Osmanlı Devleti ile ilişkileri: İç karışıklıklar nedeniyle Orhan bey zamanında Osmanlı Devletine katıldı. Osmanlı Devletine katılan ilk beyliktir. Osmanlı Devleti bu beyliği almakla ilk donanmasına sahip oldu ve denizcilik faaliyetlerine girişiti. Karesioğullarının alınması ile Anadolu Türk birliği için ilk hareket başladı. Osmanlıların Rumeliye geçişinde önemli rol oynadılar. Karesioğulları devlet adamları, Osmanlı devletinde önemli hizmetler yaptılar. Bunlar; Hacı il bey, Evrenos Bey, Ece Halil’dir. Genel Özellikleri 1. Denizcilikle uğraşmışlardır. 2. Osmanlı Devletine katılan ilk beyliktir. 3. Osmanlı Devleti, Karesi donanmasına sahip olarak denizcilik faaliyetlerine girişti. 4. Ankara savaşından sonra yeniden bağımsızlık girişiminde bulunmadı. 6. Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) (1299-1260) Kurucusu: Şemseddin Yaman Candar Kurulduğu Yer: Kastamonu ve Sinop Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Yıldırım Beyazıt tarafından Kastamonu ve çevresi 1392 yılında alındı. Fatih döneminde Sinop ve çevresi 1460 yılında alındı. Genel Özellikleri 1. Ticaretin gelişmesine çalıştı. 2. Karadeniz ticareti konusunda Venedik ve Cenevizlilerle anlaştılar. 3. Kastamonu ve Sinop olmak üzere ikiye ayrıldılar. 7. Menteşeoğulları (1261-1425) Kurcusu: Menteşe Bey Kurulduğu Yer: Muğla, Fethiye ve Milas Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1391 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından alında. 1402 Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. ll. Murat döneminde (1425) Osmanlı Devletine bağlandı. Genel Özellikeleri 1. Denizcilikle uğraştılar 2. Rodos’u bir süre ellerinde bulundurdular 8. Hamitoğulları (1300-1425) Kurucusu: Felekeddin Dündar Bey Kurulduğu Yer: Antalya, Isparta ve Eğridir Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Beyliğin bir kısmı l. Murat döneminde parayla satın alındı. Yılıdırm Beyazıt, Antalya kolunu 1391 yılında ele geçirdi. Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. 1425 yılında ll. Murat tarafından yeniden Osmanlı Devletine bağlandı. 9. Dulkadiroğulları (1337-1515) Kurucusu: Zeyneddin Karaca Bey Kurulduğu Yer: Elbistan ve Maraş çevresi Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Bu devlet; Osmanlı Devleti ile Memlüklü devletinin arasının açılmasına neden oldular. Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran seferi sırasında düşmanca davrandılar. Bunun üzerine Çaldıran dönüşü Yavuz Sultan Selim tarafından Turnadağ savaşı ile Osmanlı topraklarına katıldı. Genel Özellikleri 1. Ermeni ve Eretna oğulları ile savaştlar. 2. Memlüklerle savaştılar ve memlük egemenliğine girdiler. 3. Osmanlı devletine savaşarak katılan son beyliktir. 10. Ramazanoğulları (1353-1608) Kurucusu: Razaman Bey Kurulduğu Yer: Adana, Tarsus ve Yumurtalık çevrisi Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Önceleri Memlüklere bağlıyken, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hakimiyetini kabul ederek Yavuzla birlikte Mısır savaşına katıldılar. Ramazanoğulları bundan sonra Osmanlı Devletine bağlı bir beylik haline geldi. l. Ahmet döneminde Osmanlı devletinin bir vilayeti oldu. Genel Özellikleri 1. Dulkadiroğulları ve Karamanoğulları ile savaştılar. 2. Kendi istekleri ile Osmanlı Devletine katıldılar. 3. Son katılan beyliktir.
