Gaznelilerin Kurulduğu Yer: Bugünkü Pakistan, Hindistan, Afganistan

Maveraünnehir, Hindistan'ın kuzeyi ve Horasan'da hüküm sürmüştür.

Gaznelilerin Kurucusu: Alp Tigin

Gaznelilerin Başkenti: Gazne

Gaznelilerin En Büyük Hükümdarları: Sultan Mahmut (Gazneli Mahmut)

Devlet, ismini Doğu Afganistan’da bulunan ve devlet merkezi olarak seçilen Gazne şehrinden almıştır.

Alp Tigin Samanoğulları Devleti’nin bir komutanı iken Samanoğulları ile arası açılınca bir grup Türk askeri ile Gazne şehrine gelmiş ve burada Gazneliler Devletini kurmuştur.

Ganzeliler Devleti Sebük Tigin zamanında güçlendiler.

Gazneli Mahmut (Sultan Mahmut ) devrinde Gazneliler Devleti en parlak dönemini yaşadı.

Abbasi Halifesini, İran’da bulunan Şii Büveyhoğulları’nın baskısından kurtardı.

Halife tarafından “Sultan” ünvanı ile ödüllendirildi. (Türk tarihinde ilk defa)

Sultan Mahmut Hindistan’a 17 sefer yaptı.

Sultan Mahmut’un Hindistan Seferinin Sebepleri:

1) İslam dinini Hindistan’a yaymak

2) Hindistan’ın yeraltı ve yerüstü zenginliklerini ele geçirmek istemesi.

Sultan Mahmut’un Hindistan Seferinin Sonuçları:

1) Hindistan’da İslamiyet yayıldı. Bugünkü Pakistan ve Bangledeş’in temelleri atıldı.

2) Gazneliler zenginleşti.

3) Hindistan’da ki kast sistemi erimeye başladı.

4) Hindistan’dan alınan filler Gazne Ordusuna güç kattı.

Sultan Mahmut’tan sonra devletin başına Sultan Mesut geçti.

Sultan Mesut zamanında Selçuklu-Gazneli mücadelesi artamaya başladı.

Nesa ve Serahs savaşlarını Selçuklular kazandı.

Asıl mücadele 1040 yılında Dandanakan’da oldu.

Dandanakan Savaşı’nı Büyük Selçuklu Devleti kazandı.

Savaşı kaybeden Gazneliler kendilerini toparlayamadılar.

1187 yılında Gurlular tarafından yıkıldılar.

Gazne Devleti’nin Yıkılmasının Nedenleri:

1 : Gazneli Devleti kurulduğu bölgede Türklerin yoğunluğu fazla değildi.

Bu devlette Türkler daha çok yönetim ve askeri alanda ağırlıklarını hissettirmişlerdir.

Halkın büyük bir bölümü Türk değildi.

Bu durum devletin çabuk yıkılmasında önemli rol oynamıştır.

2: Ordularında paralı asker bulundurmaları

3: Koruyucuları olan Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılması

SULTAN MAHMUT

1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine toplamda 17 sefer düzenlenmiştir.

Gazneliler Devleti’nin en büyük hükümdarı ve Hindistan Fatihi Gazneli Mahmut, daha gençlik yıllarında devlet idaresinde görev almaya başladı ve babasının yanında katıldığı savaşlarda cesaret ve zekâsıyla kendini gösterdi.

Babası Sebük Tegin’in vefatı üzerine,orada bulunan küçük kardeşi Ismail, yerine geçti ise de Sultan Mahmut, hemen Gazne’ye giderek devlet yönetimini kardeşinin elinden aldı (997).

Sultan Mahmut, Hindistan’a yaptığı seferler sonucunda Kuzey Hindistan’ı topraklarına katarak bu bölgede Müslümanlığın yayılmasını sağladı.

Gazne şehri; parklar, bahçeler, zafer abideleri,camiler gibi mimari eserlerle süslendi.

Ayrıca Belh, Nişabur gibi büyük şehirler de o devrin en güzel ve bakımlı beldeleri oldu, fethedilen Kuzey Hindistan, Türklerin uzun süre hüküm sürdükleri bölgelerden biri hâline geldi.

Gazneli Sultan Mahmut ve daha sonra Hindistan’da kurulan Müslüman Türk sultanlıklarının çalışmaları sonucunda İslamiyet Hindistan’da geniş bir alana yayılarak günümüzde Pakistan, Afganistan, Bangladeş devletlerinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Ayrıca günümüzde Hindistan’a bağlı Keşmir Bölgesi’nde önemli oranda Müslüman nüfus bulunmaktadır.

Gazneli Mahmut, 1030’da Gazne’de vefat etti.

Sultan Mahmut, ömrünün kırk beş senesini savaş meydanlarında geçirmişti.

Son derece cesur bir hükümdardı.

Gazneli Mahmut’un ölümü üzerine (1030) yerine geçen Sultan Mesut, babası gibi devlet tecrübesine sahip değildi.

Selçuklu tehlikesinin artmasına rağmen, o kuzey Hindistan’a sefer düzenlemişti.

Dandanakan Savaşı (1040)

  Selçukluların Horasan’a yerleşmeleri ve Tuğrul Bey’in Nişabur’da adına hutbe okutup bağımsızlığını ilan etmesi üzerine Sultan Mesut, büyük bir ordu ile Selçuklular üzerine yürüdü.

Gazneli ordusunun gücü karşısında Selçuklular, meydan savaşından kaçındılar ve geri çekildiler.

Daha sonra düzenledikleri ani baskınlarla, kendilerini takip eden Gazneli ordusunu yıprattılar.

Gazneli ordusu iyice yıpratıldıktan sonra, Selçuklu ve Gazneli orduları Dandanakan denilen yerde karşı karşıya geldiler. Üç gün süren savaş sonunda Gazneliler yenildi. Gazneli ordusunun bütün hazinesi, silahları ve malları Selçukluların eline geçti.

Dandanakan Savaşı, Asya’da hakim bulunan iki Türk Devleti arasında 23 Mayıs 1040 yılında meydana gelmiş, Selçuklu Devletinin vücut bulmasına ve Gazne Devletinin yıkılma sürecine girmesine sebep olmuştur. 840 yılında yıkılan Uygur Devletine tabi olan Oğuz Boyları, ülkelerinin Kırgız istilalarıyla yıkılmasıyla batıya doğru göç etmiş, diğer Türk boylarıyla birleşerek bugünün Irak-İran coğrafyasındaki Cend şehrinde liderleri Selçuk bey idaresinde Selçuklu Beyliğini kurmuştu (960). Selçuk bey’den sonra oğulları Tuğrul bey ve Çağrı bey döneminde büyüyen ve güçlenen Selçuklu beyliği “Türk Dünyası” haline gelen iç Asyada yeni bir Türk Devletinin temellerini attılar.

Savaştan sonra; Gazneliler Devleti zayıflayarak yıkılış sürecine girdi.

Büyük Selçuklu Devleti kuruldu.

Selçuklu Türklerinin batıya doğru ilerleyişleri hızlandı.

Gazneliler, Dandanakan Savaşı’nda Selçuklular karşısında büyük bir yenilgiye uğradı.

Topraklarını kaybederek Hindistan’a çekilmeye mecbur kaldı.

Afgan asıllı Gurlular, 1187 tarihinde Gazneli Devleti’ni ortadan kaldırdılar.

Gazne halkının çoğunluğunu Afgan, Hint, Fars ve çeşitli Türk boyları oluşturuyordu.

Bu durum Gazne Devleti’ni siyasi, kültürel ve toplumsal yönden etkiledi.

Çok geniş bir sahada halkı idare eden Gazne Devleti az sayıdaki Türklerden oluşan merkezî kuvvete dayanıyordu.

Bu durum Gazne ordusunun da farklı topluluklardan oluşmasını zorunlu kılıyordu.

Gazneli ordusunda askerler değişik etnik topluluklardan toplanmıştır.

Çeşitli toplulukları birbirine karşı denge unsuru olarak kullanan Gazneliler Devleti’nin yönetim anlayışı, bir grup ayaklanırsa diğer toplulukları ayaklananların üzerine göndererek düzeni sağlamak şeklindeydi.

DANDANAKAN

23 Mayısta Gazne ordusu savaşarak Dandanakan Kalesi ne ulaştı ve burada durdu. Selçuklularda harp nizamında karşılarında yer aldılar.
Gazneli ordusu susuzluktan bitkin duruma düştü.
Çünkü Selçuklular kuyuların ağzını kapatmıştı.
Sultan Mesut savaş sırasında kuyuların bulunduğu yere hareket etmek istiyordu. Ordu hareket edince düzen bozuldu. Gazne ordusunun bir kısmı ayrılarak Selçuklu ordusuna katıldılar. Bu askerler Selçuklu ordusu ile birlikte Gazne ordusuna hücum ettiler. Gazne ordusu dağıldı ortada yalnız hükümdar ve birkaç büyük komutan kaldı. Sultan Mesut, kardeşi, oğlu ve bütün ileri gelen komutanlar Merv ovasındaki Berkdiz Kalesi ne doğru çekilmek zorunda kaldılar.

Alptegin Dönemi
Ebu İshak İbrahim Dönemi
Bilge Tegin Dönemi
Sebük Tegin Dönemi
Gazneli Mahmut Dönemi
Gazneli Mesut Dönemi

Gazneliler, Dandanakan hezimetinden sonra hem iç hem dış sorunlar yaşamaya başladılar.

Tuğrul Bozan Dönemi
Sultan İbrahim Dönemi
3. Mesut Dönemi
Gaznelilerin Selçuklu Hakimiyeti Altına Girmesi ve Yıkılması