Kölelikten gelen Memlûklerin bugünkü Mısır ve Suriye'de kurduğu bir Türk askeri soylu erki devletidir.
Memlûk sözcüğü Arapçada köle demektir.
Bu nedenle devlet Kölemenler Devleti olarak da bilinir.
Halkının çoğu Arap olan bu devlette iktidar Arap olmayan ve kölelikten yükselen askerlerin elindeydi.
Memlûk Sultanlığı'nın kökeni, Eyyubi Devleti'nin 1174 yılında Selahaddin Eyyubi tarafından kurulmasına kadar uzanmaktadır.
Diğer sultan ve amirlerin olduğu gibi Selahaddin Eyyubi'nin de Bahriler adında kendine özel bir askeri birliği vardı. Bahriler, Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırlardan ele geçirilen köle Kıpçak Türklerinin arasından seçiliyordu.
Kahire'deki garnizonlarda ise Çerkes ve Gürcü kökenli köle askerler bulunur ve bunlara da Memalık-ı Cerakişe denirdi.
Çoğunlukla Türkler, (Kıpçaklar), Çerkesler, Gürcüler gibi Arap olmayan Müslümanlardan oluşturulmaktaydı.
Kendilerini, bir bakıma kölelikten kurtaran devlete ve orduya karşı ölümüne bir bağlılık içinde olan bu askeri birlikler, hafif süvari tarzında örgütlenmişlerdir ve savaş tarzları da, sıkı disiplinli kütlesel hareketlere dayanmakla birlikte, bireysel atılganlığı öne çıkaran bir tarzdır.
Tarihçiler Memlûk egemenliğini, biri
1250-1382 öteki 1382-1517 arasını kapsayan iki döneme ayırırlar.
Batılı tarihçiler askeri birliklerin siyasal önem kazanma durumlarına bakarak birincisine "Bahri", ikincisine "Burci" derler;
Çağdaş İslam tarihçileri ise, etnik kökenlerde farklılığa ve bu farklılığın devletin gelişimine yansımasına dikkat çekmek için aynı dönemlere "Türk" ve "Çerkes" adını verirler.
Memluk hanedanlığının, tarihte üç önemli etkisi olmuştur.
Askeri planda, Haçlı ordularının bölgeden atılması ve Mogol akınlarının durdurulmasıdır.
Her iki olay da Arap - İslam devletini kaçınılmaz bir yıkımdan kurtarmıştır.
Memluk hanedanlığının üçüncü etkisi ise toplumsal ve ekonomik alanda olmuştur, bir dizi düzenleme getirmeleri, askeri ve politik anlamda bölgede bir istikrar oluşturmaları sonucu, Mısır yeniden önemli bir ticaret yolu haline gelmiştir.
1260 yılında, Bağdat'i alarak Halifeyi öldüren Mogol orduları Ortadoğuda hızla ilerlemişler ve Mısır sınırlarına dayanmışken, Memluk sultanı Sultan Kutuz, emrindeki memluk ordusuyla Moğol akınını karşılamak üzere harekete geçmiştir.
Ayn Çalut Muharebesi'nde karşı karşıya gelen iki ordunun çatışması, Moğolların bozguna uğramasıyla sonuçlanmıştır.
Böylece halifelik, Bağdat'dan Kahire'ye geçmiş olmakta, Memluk devletinin himayesine girmektedir.
1265 yılında Suriye'deki halen Haçlıların elinde olan kaleleri ele geçiren Sultan Baybars, 1268 yılında ise bugünkü Antakya'ya saldırarak, Haçlı prensliğine son vermiştir.
Anadolu'da Moğol hakimiyetini sürdüren İlhanlı Devletinin etkisinden kurtulmak isteyen bazı Selçuklu beylerinin yardım talebi üzerine 1277 senesinde Anadolu'ya bir sefer düzenleyen Baybars, İlhanlı ordusunu Elbistan ovasında yenerek Kayseri'ye kadar ilerlemiş, bu kentte bir hafta kadar kalmıştır.
Ama Anadolu Selçuklu Veziri Süleyman Pervane'nin İlhanlı yanlısı siyaseti yüzünden Anadolu'dan ayrılmak zorunda kaldı.
1280'li yıların ortalarına kadar İlhanlıların karşı saldırılarıyla baş etmek zorunda kalan Memluklar, bu akınlar durulduktan sonra yeniden Haçlılarla savaşmaya başladılar.
1382 yılında Çerkes kökenli Berkük'un, devrin sultanını öldürerek iktidarı ele geçirmesiyle Türk asıllı Bahri Memlukların devri de kapanmış oldu.
Bu tarihten itibaren Çerkes asıllı sultanlar Burci Hanedanı adı ile ülkeyi yönetmiştir.
1461 yılına kadar Memlûklarla Osmanlı Devleti arasında yakın ilişkiler hüküm sürmüştür.
1461 yılından itibaren etki alanları yönünden gerginleşen ilişkiler, 1468 yılında Sultan Kayıtbay zamanında açık rekabete dönüşmüş, 1485-1490 yılları boyunca Çukurova'da yapılan savaşlarda iki taraf da önemli kayıplar vermekle birlikte kesin sonuç alamamıştır
(Osmanlı-Memluk Savaşı)
Giderek gerginleşen ilişkiler 1516 yılında tarafların Mercidabık'da savaşa tutuşmalarına yol açmıştır.
Memluk ordusunun yenildiği bu savaşın ardından Osmanlı son darbe olarak Ridaniye'de Memluk ordusunu ikinci kez yenilgiye uğratmıştır.
Her iki savaş da savaş tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır.
Bu iki zaferin ardından Osmanlı ordusu Kahire'ye girerek 267 yıllık Memluk devletini ortadan kaldırmıştır.
Halifeliğin Osmanlı Devleti'ne aktarılmasıyla politik hakimiyetinin Osmanlı Devletine geçmesi gerçekleşti Devletin kurucusu olan Aybeg, eski bir memlûklü köledir.
Seyfeddin Kutuz Dönemi Baybars Dönemi
Memluk Sultanlığı'nın en güçlü dönemdir. Kalavun Dönemi
El-Eşref Halil dönemi
Osmanlı Devleti ile Savaş ve Memlûk Sultanlığı'nın Sonu
Hicaz su yolları sürtüşmesi ve Dulkadiroğulları Beyliği'nin kimin olacağına yönelik sürtüşmeler sonucu, 24 Ağustos 1516 yapılan Mercidabık Savaşıni Kansu Gavrı yönetimindeki Memlûk ordusu kaybetti ve Kansu Gavrı öldü.
Yerine sultan olan Tomanbay 22 Ocak 1517 tarihli ikinci bir Osmanlı-Memlûk savaşı olan Ridaniye Muharebesini kaybetti.
Ayn Calud savaşı ile Moğolları yenmişlerdir.
Her komutanın tahta geçme hakkı bulunmuştur.
Yavuz sultan Selim 1517 Ridaniye seferi ile devlet yıkmıştır.
Bu tarihten sonra halifelik Osmanlıya geçmiştir.
Bu dönemden sonra Osmanlı padişahı hem padişah(hilafet) hem de Han ünvanlarını kabul etmişlerdir.
Mercidabık ve Ridaniye Savaşları ile Osmanlı tarafından yıkılmışlardır.
Tarihte ilk defa Moğolları yenen Türk devletidir.
MEMLÜKLER-KÖLEMENLER
(KÖLE TÜRKLER)’İN “TÜRK İSLAM DÜNYASINDAKİ GÖREVLERİ”
(673-1811)
673-674: Arapların Maveraünnehir’e ulaşması ve Göktürk şehri Buhara’yı kuşatması. Muaviye’nin ikinci Horasan Valisi, Halife Osman’ın oğlu Said, zenginliğini öteden beri duyduğu Semerkant’a saldırır.. Semerkant’ı baştan aşağı talan eder ve topladığı binlerce Türk gencini, köle pazarlarında satmak için Horasan’a getirir..
TARİHTEKİ KÖLE TÜRKLER-KÖLEMENLER’İN “TÜRK İSLAM DÜNYASINDAKİ GÖREVLERİ” BU TARİHTEN SONRA BAŞLAR KÖLE PAZARLARINDA SATILAN TÜRKLER GÖSTERDİKLERİ EMNİYET, DÜRÜSTLÜK VE İNSANİ YAŞAM TARZLARIYLA ARAP DÜNYASININ EN GÜVENİLEN İNSANLARI OLARAK DEVLET YÖNETİMLERİNE KADAR YÜKSELEREK 6 SULTANLIK KURARAK VE DAHA BİRÇOK YÖNETİMLERDE BULUNARAK TÜRK MİLLETİNİN NELER BAŞARABİLECEĞİNİ GÖSTEREN EN ÖNEMLİ TARİHSEL MİRASI MİLLETLERİNE BIRAKMIŞLARDIR.
Tarihte Memlûkler-KÖLEMENLER tarafından kurulmuş devlet olarak şunlar sayılabilmektedir:
